Fore Kazık Yapım Yöntemi

1. Giriş

Bu yapım yöntemi fore kazık imalatı için gerekli makine, ekipman ve malzemenin seçimi ile hazırlama, uygulama ve kontrol yöntemlerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Uygulamada TS 3168–EN 1536 Özel Jeoteknik Uygulamalar–Delme (Fore) Kazıklar (Yerinde Dökme Betonarme Kazıklar) standardı esas alınacaktır.

2. Çalışma Sahasının Hazırlanması
İnşaat sahası ve yolları makine ve personelin verimli çalışarak planlanan günlük imalat miktarlarının yapılabilmesi ve imalat kalitesine ulaşılabilmesi için düzgün ve kuru tutulmalıdır.
Delgi makinesi, paletli vinç, beton mikseri, beton pompası ve sair ağır iş makinelerinin on cm ’den fazla batmadan çalışmalarına imkan sağlayacak biçimde düzeltilip, sıkıştırılacaktır. Dolgular delme işini zorlaştırmayacak uygun malzemelerle yapılacaktır.
Çalışma sahasında uygun yüzey drenaj sistemi tesis edilerek platformun kuru kalması sağlanacaktır.
Foraj malzemesi ve yer altı suyu sürekli olarak sahadan uzaklaştırılarak çalışma sahasının bozulması önlenecektir.

3. Zemin Bilgileri
Uygulama projeleri ve yapım yöntemleri zemin raporlarına göre belirlenecektir.

4. Çevre Bilgileri
Yer altında ve üstündeki delmeyi zorlaştıran beton ve çelik engeller, altyapı kanalları resmi kuruluşlara yazılı tespit yaptırılarak işveren tarafından kaldırılması sağlanacaktır.

5. Kazıkların Yerleştirilmesi Ve İmalat Toleransları
Kazıkların zemine işaretlenmesi uzman ölçüm ekibi tarafından tek tek yapılacaktır.
Kazıkların planda, düşeyde ve eğimindeki sapma miktarları toleransları aşamaz.
Kazıkların yerleştirme sırası daha önce yapılmış olan kazıkları yerlerinden yatay ve düşey doğrultularda minimum derecede hareket ettirecek şekilde olacaktır.
Bir kazık bitiminden en az 24 saat geçmeden zayıf zeminde 3 çap, sadece ön muhafaza borusunun yeterli olduğu sıkı zeminde 1 çap çevresinde delgi yapılmayarak, imalat atlamalı olarak sürdürülecektir.

6. Delgi İşleri
6.1. Genel
Delme, yerinde dökme, betonarme, Ø65-150cm çaplarında kazıkların delme işlemi, yüksek tork kapasitesine sahip kendi boru sürebilen, teleskobik kuleli hidrolik delgi makineleri ile yapılacaktır.
Delme kil matkabı ile yapılacak, sert tabakaların geçilmesinde kaya matkabı ve gevşek sulu zeminlerde gerekirse kova kullanılacaktır.
Kayadaki soket boyu için projesinde standartlara uygun olarak belirlenmiş gelen yükleri taşıyabilecek soket boyu kontrol edilerek uygulanacaktır. Proje müellifinin öngördüğünden daha zayıf veya daha sert, farklı bir zeminle karşılaşılması durumunda, zemin sınıflarının derinliğe göre değişimini gösteren kuyu logu doldurulacak ve gerekli düzeltmeler yaptırılacaktır.
Delmeye, gerekli proje derinliğine ulaşıncaya dek, seçilen yöntemlerle devam edilecektir.

6.2. Muhafaza Boruları
Muhafaza borularının, aşağıda belirtilen durumlarda kullanılması gereklidir.

Yeraltı suyunda akıntı bulunuyorsa veya artezyen (hareketli su) yapıyorsa, betonun yıkanması ve agregasından ayrılma tehlikesi olduğunda;
Kazıkların yumuşak ve çökme tehlikesi olan zemin katmanlarının içinde bulunduğu durumlarda;
Zemin özelliklerine ve zeminin kendini tutabilme yeteneğine göre;
Muhafaza borulu çalışma kararı Temeltaş tarafından verilecektir.
Zemin özelliklerine ve zeminin kendini tutabilme yeteneğine göre gerekmediği taktirde, veya alternatif delme yöntemleri seçilerek muhafaza borusu kullanılmayacaktır.
Kullanılan beton miktarının hesabında, muhafaza borularının iç ve dış çap ölçüleri dikkate alınmalıdır.

6.3. Muhafaza Borularının Zemine İndirilmesi ve Geriye Çekilmesi
Delme işlemi, yer altı su seviyesinin üstünde bile olsa, çelik boruların zemine inişi, boru içi malzemenin dışarı çıkarılmasından önde gidecektir ve boru alt ucu her zaman delme kotu altında bulunacaktır.
Geçici muhafaza boruları dökülen betonun işlenebilirliğini kaybetmeden önce çıkartılacaktır, ancak betonla boru arasında “sarılma(necking)” ya meydan verilmemesi için muhafaza borusu çekilirken betonun eklenmesine de devam edilecektir. Her an boru içinde yaklaşık 2m yüksekliğinde taze beton kalmalıdır.
Ancak muhafaza borulu çalışmada “sarılma” ya izin verilmemesi kaygısıyla kuyu boyunca beton doldurulup daha sonra muhafaza borularının çekilmesi yoluna kesinlikle gidilmeyecektir. Muhafaza boruları her biri içinde yaklaşık 2m yüksekliğinde beton kalacak şekilde birer birer çekilerek zeminin muhafaza borusunu sıkması dolayısıyla makinenin muhafaza borusunu çekme zorluğu yaşamasına izin verilmeyecektir.

6.4. Sulu Zeminlerde Delgi
6.4.1. Yeraltı Suyu İçinde Delgi
Yeraltı su seviyesi altında delgi yapılırken, delgi içindeki su seviyesi devamlı olarak yüksek tutularak, kuyudan boşaltılan zeminin basıncı yer altı su seviyesinin üzerinde tutulan su basıncıyla karşılanacaktır. Özellikle ince kumlu ve milli zeminlerde, delgi aletleri kuyunun dışında iken, kuyudaki su seviyesi yeraltı su seviyesinin yaklaşık 2m üstünde olacaktır ve bu farklı su seviyesi bütün delgi süresince temin edilecektir.

6.4.2. Basınçlı Su Seviyesi Halinde Delgi
Delgi işi yapılırken basınçlı yer altı suyu tabakası delinmesi bekleniyorsa, muhafaza borusu, bu tabakaya ulaşmadan önce en yüksek artezyen basıncını karşılamaya yeterli basınçtaki su ile doldurulacaktır.Artezyen su basıncının olup olmadığı konusunda herhangi bir tereddüt varsa delme yüksek su sütunu ile yapılacaktır. Artezyen üst seviyelerde ise, o bölüm muhafaza borusu ile geçilebilir. Ayrıca bentonitli delgi yapılabilir.

6.4.3. Zeminde Akma Belirtileri
Bu gibi durumlarda madde 6.3 ve 6.4’teki koşullar geçerli olacaktır.

6.5. Bentonit Çamuru Kullanılması
Sözleşmede ve teknik şartnamede özellikle belirtildiği ve muhafaza borusunun yeterli olmadığı hallerde doğal veya sentetik bentonit çözeltisi kullanılarak kuyuların duraylığı sağlanacaktır.
Bentonit çamuru, delgi esnasında ve betonlama işlemi süresince delik duvarlarının göçmesini önleyecek seviyede tutulacaktır.

6.5.1. Bentonit Çamuru
Bentonit tozu, su ile tamamen karıştırılacak ve 12 saat bekletilecektir. Bentonit çamurunda kullanılacak bentonit tozu, kazık deliği çeperinin duraylığını sağlayacak miktarda ve tercihen ağırlıkça %5 nispetinde olmalıdır. Gerekli görüldüğü takdirde katkı maddeleri de kullanılabilir.

6.5.2. Deneyler
Bentonit çamurunun kalitesi, viskozitesi ve aşağıda belirtilen parametreler deneyler ile kontrol edilecektir.
Kullanılmamış Bentonit Çamuru: Yeni karıştırılmış bentonit çamurunun yoğunluğu her iş günü ölçülecektir. Ölçümler 0.01 kg/lt hassasiyetle yapılacaktır. Taze karıştırılmış bentonit çamurunun yoğunluğu en fazla 1.08 kglt׀ olacaktır.
Kazık Deliği İçine Pompalanan Bentonit: Delik içine doldurulan bentonit çamurundan alınan numuneler üzerinde gerekli kalite kontrol deneyleri gerçekleştirilecektir. Mursh hunisinde 35-41s’ viskozite iyi bir değerdir. Kuyudan çıkan bentonitin iki havuzda çökeltilmesi veya kum ayrıştırıcısından geçirilerek arındırılması yararlı olmaktadır.

6.5.3. Diğer Hususlar
Bentonitin ve çalışma esnasında oluşan çamurun, şantiyenin geneline yayılmaması ve imalat yapılan alanda tutulması için tüm önlemler alınacaktır.
Tekrar kullanılmayacak bentonit çamuru şantiyeden derhal uzaklaştırılacaktır.

7. Donatı Kafesi Hazırlanması Ve Kuyulara İndirilmesi

7.1. Betonarme demirlerin üretici firmasından üretim ve çekme deney sertifikası alınacaktır.
7.2. Demirler kazık lokasyonlarına yakın bölgede gerekli şablonlar kullanılarak, kaldırma esnasında dağılmaması için iç halkaları ile kafes haline getirilecektir.
7.3. Donatı kafesinin kirlenmemesi için donatı montaj sahası ve foraj sahası temiz tutulmalıdır.
7.4. 12 m’yi geçen kafeslerin eklenmesi için bağ teli kullanılacak, donatı kafesinin çok ağır ve uzun olması halinde bağlantı kaynakla veya gerekirse klemens gibi bağlantı elemanıyla yapılacaktır.
7.5. Hazırlanan donatı kafesi beton pas payı takozları ile teçhiz edilip, servis vinci kullanılarak, kafesin dağılmaması için doğru yerinden yavaşça kaldırılıp taşınacak ve kuyulara indirilecektir.
7.6. Kuyulara indirilen donatının, üst yapı için gerekli filiz boyu kadar dışarıda kalmasına dikkat edilecek, donatı kaçmasına hiçbir şekilde izin verilmeyecektir.

8. Kazıkların Betonlanması
8.1. Beton, gerekli deney raporlarını ve istenilen zaman, miktar ve süreklilikte hizmet verebilen firmalardan temin edilecektir.
8.2. Delme işlemi biter bitmez hemen donatı yerleştirilerek kısa sürede, en geç aynı gün beton dökümüne geçilecektir.
Hemen betonlanmaya imkan bulunmadığı durumlarda geçen süre içinde kazık tabanında bir şişme olur ve donatı kafesini zemin yukarı iterse, donatı çıkarılarak, yeniden delik içi tarama ve kazık içi temizliği yapıldıktan sonra beton dökümü gerçekleştirilecektir. Şişme riski olması halinde tabanın, şişme derinliği kadar fazla delinebilir.

8.3. Donatı kafesinin kuyulara indirilmesini takiben 20cm çapındaki, huni ve betonlama borusu servis vinciyle kuyu içine indirilecektir. Yer altı suyu yok ise betonlama, 3m boru yardımıyla yapılarak betonun donatıya çarparak ayrışması önlenecektir.
Betonlama borusu aşağıdaki şartları sağlayacaktır.

Boru çeperleri temiz, eğilme ve burkulmalara dayanabilecek mukavemette olacaktır.
Ek yerleri su sızdırmaz olacak ve kalın dişli manşonlar kullanılacaktır.
Betonlama başlamadan önce tremie borusu 1 m kadar kuyu tabanında yukarı çekilecektir.
8.4. Betonlama borusu ile çalışmada kuyu başında betonun yüksek slamplı olması (katkılı betonda 16-18 cm değerine sahip) ve prize başlama süresi ise minimum 3 saat olmalıdır.
8.5. Betonlama, beton pompası veya doğrudan boşaltma ile sürekli bir şekilde yapılacaktır. Döküm hızı en az 15 m³/saat olacak şekilde deliğe doldurulacaktır. Daha düşük hızlarda dökülen beton boruda birkinti yapacağından beton hızının sabit tutulmasına özen gösterilecektir.
8.6. Yeraltı suyunun veya bentonit çözeltisinin betonla karışmasını önlemek için betonlama borusu sürekli ve en az 1 m beton içinde kalacaktır.
8.7. Beton kuyu içinde yükseldikçe, betonlama borusu parça parça kısaltılacak ve betonlama işlemi kuyu ağzından temiz beton gelene dek devam ettirilecektir.
8.8. Betonlama bittikten sonra, beton taze iken kazık üst kotuna göre tesviye edilecektir.

9. Kayıtların Tutulması Raporlanması
Fore kazık imalatında beher kazık için TS 3168 Standartı esaslarına uygun aşağıdaki listelenen bilgiler kayda geçirilecektir. Fore kazık şantiyesi günlük çalışma raporu doldurulacaktır.

1) Kazık yeri, numarası ve üst kotu,
2) Kazık foraj derinliği ve taban kotu, kaplama borusu sürüldü ise derinliği,
3) Delme başlangıç ve bitim zamanı,
4) Beton başlangıç ve bitim zamanı, beton miktarı,
5) Kullanılan beton niteliği,
6) Kullanılan donatının tanımı
7) Açıklamalar kısmında geçilen zemin tabakaları ve kotları ve varsa diğer özel bilgiler yer alır.

10. İmalatların Kontrolü
İmalatların kalite kontrolu “Ölçme ve İmalat Kalite Kontrol İşleri”ne, kullanılan malzemelerin kalite kontrolu ise “Malzeme Kabul Kriterleri”ne uygun olarak yapılacaktır.